Bilans płatniczy to statystyczny wykaz wartości wszystkich transakcji gospodarczych dokonanych w danym okresie przez kraj w trakcie obrotów z zagranicą. Dokładnie - chodzi o transakcje między rezydentami kraju (tzn. osobami zamieszkałymi na stałe w kraju) a nierezydentami, czyli po prostu całą resztą świata.
Bilans płatniczy tworzony jest dla danego okresu, np. kwartału albo roku.
W bilansie płatniczym uwzględnia się wszystkie transakcje niosące za sobą tzw. dochody dewizowe (czyli gdy produkt czy usługa opuszcza kraj, i otrzymywana jest za to zapłata) oraz tzw. wydatki dewizowe (gdy to rezydenci płacą nierezydentom za dane usługi czy produkty). Dla zakwalifikowania danej transakcji do którejś z tych grup liczy się przepływ gotówki. To oznacza, że np. zakup polskiej firmy przez zagraniczną jest dochodem dewizowym, a zakup przez polskiego inwestora obligacji np. USA są wydatkiem dewizowym.
W Polsce bilans płatniczy publikowany jest przez Narodowy Bank Polski.
Aby obliczyć saldo bilansu płatniczego, należy wziąć pod uwagę trzy elementy. Pierwszym z nich są obroty bieżące, czyli wszystkie bieżące transakcje (m.in. transakcje eksportu i importu towarów, wymiana usług, transfery). Drugą składową bilansu płatniczego są obroty finansowe i kapitałowe, czyli wymiana aktywów, które powodują przyszłe zobowiązania (np. inwestycje bezpośrednie, obligacje). Sumę sald obrotów bieżących, kapitałowych i finansowych należy skorygować o saldo błędów i opuszczeń, tj. transakcje których nie można zakwalifikować do którejś z poprzednich grup. Gdy wydatki z tytułu transakcji z zagranicą są wyższe od dochodów, mówi się o deficycie w bilansie płatniczym. Odwrotną sytuacją jest nadwyżka.
W bilansie płatniczym wyróżnia się także transakcje wyrównawcze, dotyczące zmian stanu rezerw walutowych państwa. Transakcje wyrównawcze mają na celu zrównoważenie bilansu płatniczego.