Zaliczka to kwota pieniędzy wniesiona przez jedną ze stron umowy, stanowiąca część jej przyszłego zobowiązania. Zaliczkę zalicza się na poczet świadczenia strony, która ją wręcza.
Instytucja zaliczki nie jest opisana oddzielnymi uregulowaniami w kodeksie cywilnym. Jest umową wzajemną.
W przypadku odstąpienia od umowy lub rozwiązania umowy za porozumieniem stron, wpłacona zaliczka powinno zostać zwrócona stronie, która ją wniosła. Co natomiast istotne, jeśli kontrahent nie wywiązał się z umowy (przedsiębiorca nie wykonał zlecenia, które otrzymał od klienta), to klient najpierw musi wyznaczyć kontrahentowi kolejny termin na wykonanie usługi. Dopiero jeśli i w tym terminie usługa nie zostanie zrealizowana, od umowy można odstąpić i zażądać zwrotu zaliczki.
Bywa, że pojęcia zaliczki i zadatku są ze sobą mylone. Tymczasem są poważne różnice w zasadach obu form przedpłaty. O ile zadatek jest formą zabezpieczenia umowy, i jest osobno regulowany w kodeksie cywilnym, o tyle zaliczka jest tylko i wyłącznie częścią wysokości zobowiązania. Najistotniejszą różnicą pomiędzy zaliczką a zadatkiem jest kwestia zwrotu wniesionej kwoty w przypadku odstąpienia od umowy przez którąś ze stron. Kwota zaliczki powinna w takim wypadku zostać zwrócona, nawet jeśli za niewykonanie umowy jest odpowiedzialna strona, która zaliczkę wręczyła. Jeśli natomiast wniesiono zadatek, to strona która wpłaciła go nie odzyskuje wręczonej kwoty (jeśli to ona jest odpowiedzialna za niewykonanie umowy) lub ma prawo otrzymać zwrotu dwukrotności kwoty zadatku (jeśli za niewykonanie umowy odpowiada strona, która go otrzymała). W praktyce więc zaliczkę można uznać za formę kredytowania kredytowania sprzedawcy czy usługodawcy, zaś zadatek - jako formę zabezpieczenia umowy, zwiększającą jej trwałość.
Jeśli umowa między stronami nie definiuje jednoznacznie, że kwota wręczona drugiej stronie jest zadatkiem, to traktuje się ją jako zaliczkę.