Lokaty bankowe

Banki oferują swoim klientom szeroką gamę produktów, umożliwiających pomnażanie oszczędności. Jednym z chętniej wybieranych przez Polaków są lokaty, pozwalające zarabiać na odsetkach bez zbędnego ryzyka.

Konstrukcja lokat jest prosta: klient (deponent) zobowiązuje się złożyć w banku na ustalony czas określoną ilość pieniędzy. Bank (depozytariusz) zobowiązuje się we wskazanym terminie zwrócić tę kwotę, powiększoną o należne odsetki. Sposób naliczania odsetek jest przy tym z góry określony w zawartej między stronami umowie.

Choć lokaty to jedne z najprostszych produktów bankowych, to wyróżniamy ich kilka rodzajów.

Największą popularnością cieszą się standardowe lokaty terminowe, które cechuje z góry ustalony okres trwania i z góry znana wysokość odsetek należnych w dniu zapadalności lokaty - (o ile przyglądamy się lokatom z oprocentowaniem stałym).

Do tej samej rodziny produktów bankowych co lokaty terminowe należą lokaty rentierskie i lokaty progresywne.

Lokata rentierska różni się od standardowej częstotliwością wypłaty odsetek. W przypadku lokaty terminowej zysk jest przekazywany klientowi wraz z końcem trwania umowy. Odsetki od lokaty rentierskiej przelewane są na konto deponenta regularnie w ustalonych okresach przez cały okres trwania umowy, np. co kwartał.

Różnica między lokatą progresywną a standardową polega z kolei na sposobie naliczania odsetek. W tym drugim przypadku oprocentowanie każdego dnia trwania umowy jest takie samo. W tym pierwszym – oprocentowanie naliczane jest progresywnie – na początku jest najniższe, a w kolejnych okresach umowy ulega stopniowemu podwyższeniu. Najczęściej stopa procentowa zmieniana jest co miesiąc.

Produktami o podobnej do lokat nazwie, jednak strukturze typowo inwestycyjnej, a więc obarczonej wyższym ryzykiem, są lokaty strukturyzowane oraz polisolokaty. Mimo że podstawowe założenia przyświecające ich konstrukcji są podobne (wpłacamy określoną kwotę, a z końcem terminu umowy odbieramy nasz wkład wraz z odsetkami), to zasady ich działania są diametralnie różne. Inny jest poziom potencjalnych profitów, stopień pewności wypłaty odsetek, stawki należnego podatku, rodzaj sankcji za zerwanie umowy przed terminem zapadalności inwestycji.

Lokaty mogą się różnić między sobą parametrem odnawialności. Określa on to, czy po wygaśnięciu umowy lokata zostanie automatycznie założona na nowo, na identycznych warunkach (co nie oznacza, że z tym samym oprocentowaniem!). Jeśli wybraliśmy odnawialną lokatę kwartalną, to po trzech miesiącach jej trwania i bez naszego udziału zostanie ona odnowiona na ten sam okres, jednak z oprocentowaniem aktualnie obowiązującym w tym banku.

Odnowienie lokaty może nastąpić na dwa sposoby. Nowa lokata może zostać założona poprzez przekazanie na jej rachunek jedynie kwoty, którą pierwotnie zdeponował klient, wypracowane odsetki będą wówczas przelewane na konto deponenta. W drugim przypadku całość pieniędzy należne odsetki zostaną dodane do pierwotnego kapitału, powiększając go.

Lokaty, które odnowiły się automatycznie po upływie terminu końca pierwszej umowy, mogą zostać w dowolnym czasie zerwane. Odsetki wypracowane na podstawie pierwszej umowy wówczas nie przepadają.

Oprocentowanie lokat zazwyczaj jest wyższe niż oprocentowanie kont oszczędnościowych czy obligacji skarbowych, jednak nie daje szans na osiągnięcie wysokich zysków, tak jak umożliwiają to produkty inwestycyjne.

Lokata może być oprocentowana oprocentowaniem stałym lub zmiennym.

Oprocentowanie stałe jest niezmienne przez cały okres trwania umowy, niezależnie od zmian na rynku międzybankowym. Jego zaletą jest znajomość dokładnej kwoty odsetek, jaką wypłaci bank w terminie zapadalności.

W przypadku lokat z oprocentowaniem zmiennym ostateczna wysokość odsetek nie jest znana, jednak łatwo ją przewidzieć. Odsetki od lokat ze stopą zmienną naliczane są w sposób ściśle opisany w umowie, najczęściej w oparciu o zmieniającą się wysokość stopy rynkowej WIBOR lub WIBID.

Lokaty nie można założyć w dowolnej firmie finansowej. Depozyty tego rodzaju przyjmują jedynie banki i SKOK-i, a więc instytucje o stabilnych fundamentach i dużym zaufaniu społecznym. Deponowanie pieniędzy w bankach jest obarczone znikomym ryzykiem. To podmioty ściśle kontrolowane przez państwo. Wszelkie decyzje podejmowane przez banki muszą iść w zgodzie z przepisami prawa bankowego, ustaw kredytowych i rekomendacji wydawanych przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF). Działania banków są przy tym stale monitorowane przez organy, takie jak KNF.

W przypadku ewentualnych sporów na linii konsumenci-banki ci pierwsi mają do dyspozycji szereg instrumentów (m.in. ujednolicone ustawowo procesy reklamacyjne), dzięki którym mogą łatwiej dochodzić swoich racji.

Pokrzywdzeni przez banki pomoc mogą przy tym uzyskać m.in. u miejskich i powiatowych rzeczników konsumentów (sprawy indywidualne), w UOKiK-u (zbiorowe naruszanie interesów konsumentów), a spraw sądowych pozwoli uniknąć przekazanie sporu do arbitra bankowego.

Choć bankructwa banków lub SKOK-ów zdarzają się rzadko, ryzyko nie jest równe zeru. Upadek banku nie oznacza jednak, że klienci, którzy zdeponowali w nim swoje oszczędności, tracą szansę na ich odzyskanie.

Wszystkie banki i SKOK-i uczestniczą w systemie Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. To instytucja tworząca rezerwę pieniężną na wypadek bankructwa któregoś z członków BFG. Dzięki regularnie wpłacanym przez banki składkom do BFG, wszyscy ich klienci są objęci ochroną BFG w równym stopniu.

Wysokość gwarancji wynosi równowartość w złotych 100 000 euro na jednego klienta danego banku, niezależnie od ilości posiadanych przez niego rachunków.

Kwota gwarantowana obliczana jest od sumy środków zdeponowanych na wszystkich lokatach terminowych, kontach oszczędnościowych, ROR-ach, rachunkach bieżących i obejmuje nie tylko wkład pieniężny wniesiony przez klienta, ale i należne mu odsetki.

W przypadku rachunków wspólnych limit 100 000 euro jest wyznaczany odrębnie dla każdej osoby.