Podwójne opodatkowanie to podstawowy problem osób uzyskujących dochody za granicą. Do niedawna fiskus zabierał nam prawie 1/5 już opodatkowanego wynagrodzenia. Jak sytuacja wygląda obecnie? Sprawdzamy, jak uniknąć podwójnego opodatkowania.
Zgodnie z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej każdy jest zobowiązany do płacenia podatków. Artykuł 84. mówi, iż każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Co do zasady nie ma zatem wyjątków. Utrzymanie administracji, wojska, służb mundurowych czy służby zdrowia kosztuje. Ciężary te ponoszą zaś wszyscy podlegający polskiemu prawy.
Artykuł 84, określając zakres oraz wymiar danin publicznych, w tym podatków, odsyła jednak do ustawy. W stosunku do osób fizycznych w głównej mierze zastosowanie ma zatem ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Akt ten określa zasady naliczania obowiązku podatkowego oraz wyjątki od niego.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych
Generalnie, zgodnie z art. 3 ust. 1 danej ustawy osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów.
Ten, tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy pierwotnie pozwalał państwu na opodatkowanie wszystkich zadeklarowanych dochodów. Jeżeli zatem w trakcie wypełniania zeznania PIT ujawniliśmy dochód uzyskany w związku z pracą za granicą, to pomimo obłożenia go podatkiem w miejscu uzyskania przychodu, to fiskus miał prawo ponownie pobrać od nas podatek.
Do roku 2004 problem podwójnego opodatkowania dotyczył relatywnie niewielkiego odsetka osób aktywnych na rynku pracy. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej sytuacja ta uległa jednak diametralnej zmianie. W związku z coraz większą emigracją, w szczególności do Wielkiej Brytanii i Irlandii liczba osób podlegająca podwójnemu opodatkowaniu znacznie wzrosła. Wymusiło to działania mające na celu zlikwidowanie danego problemu.
Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania
Umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania znajdują się w polskim systemie prawa hierarchicznie wyżej niż ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podpisanie danego aktu prawnego przez zainteresowane kraje usuwa zatem problem podwójnego opodatkowania.
Niemniej jednak, w zależności od kraju uzyskiwania przychodu możemy spotkać się z różnymi formami odliczeń podatkowych. Po pierwsze wyróżnić można dwa systemy odliczeń:
- odliczenia proporcjonalnego, zgodnie z którym dochody uzyskane za granicą podlegają zsumowaniu z dochodami uzyskanymi w Polsce. Podatek dochodowy zapłacony za granicą jest natomiast odliczany od podatku płaconego w Polsce. Kwota ta nie może jednak przekraczać sumy podatku proporcjonalnie przypadającego na dochód uzyskany za granicą.
- wyłączenia z progresją, zgodnie z którym dochody uzyskane za granicą uwzględnia się przy obliczaniu stawki podatku dochodowego według skali. Od danych dochodów nie opłaca się podatku w Polsce, lecz wpływają one jednak na możliwość progresji stawki podatkowej w stosunku do pozostałych dochodów (uzyskanych w Polsce).
Po drugie, duże znaczenie ma także uzgodnienie rodzajów podatków, które podlegają umowie o podwójnym opodatkowaniu. W przypadku Stanów Zjednoczonych dotyczy to np. podatków federalnych. Nieuwzględnione umową pozostają natomiast podatki stanowe (lokalne). Bardzo ważne kwestie dotyczą także opodatkowania źródeł pochodzenia dochodu.
Szczegółowe uregulowania znajdują się w każdej z dwustronnych umów podpisanych pomiędzy Polską a pozostałymi krajami. Każdą z nich można znaleźć na stronach Ministerstwa Finansów.
Brak umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania
Z właściwy problemem podwójnego opodatkowania mamy do czynienia w przypadku braku wspominanej wyżej umowy międzynarodowej. W danym przypadku bezpośrednie zastosowanie ma cytowany już art. 3 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Innymi słowy, pomimo zapłacenia podatku za granicą polski fiskus także ma prawo do pobrania świadczenia w skali odpowiadającej określonym w ustawie progom podatkowym.
Oczywiście, teoretycznie rzecz ujmując, dochodu uzyskanego za granicą możemy nie udokumentować. Działanie takie niesie ze sobą jednak istotne ryzyko. Zgodnie z polskim prawem od dochodów z nie ujawnionych źródeł przychodów lub nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach - w wysokości 75% dochodu. Ewentualne wykrycie oszustwa podatkowego może wiązać się zatem ze znacznymi problemami natury nie tylko cywilnej, ale także karnej.
Michał Kwiatkowski
Comperia.pl