W ubiegłym roku do KNF wpłynęło ponad 2,4 tys. skarg, a nie nadzorowaliśmy wtedy jeszcze sektora bankowego. W pierwszym kwartale 2008 roku dostaliśmy już blisko 1300 skarg, w tym na banki ponad 450. Skargi bankowe najczęściej dotyczyły kredytów i pożyczek, w tym możliwości ich wcześniejszej spłaty, niepełnych informacji na temat prowizji bankowych i wysokości oprocentowania – mówi Stanisław Kluza, przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego. Komisja na bieżąco monitoruje praktyki rynkowe i reaguje na wszelkie pojawiające się nieprawidłowości.
Rozmowa ze Stanisławem Kluzą, przewodniczącym Komisji Nadzoru Finansowego
Polacy wciąż nie mają pewności finansowej. Nie wiedzą na jakiej wysokości emerytury mogą liczyć, czy za kilkanaście lat będą jeszcze istniały OFE. Ciężko w takich warunkach planować przyszłość. Da się to zmienić?
Ta kwestia wymaga pilnego uregulowania. Komisja Nadzoru Finansowego zajęła stanowisko w sprawie wypłat środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych. Zdaniem Komisji w początkowym okresie wypłat środków zgromadzonych w OFE, jedyną dopuszczalną formą powinna być emerytura dożywotnia. Zgodnie z naszą rekomendacją Zakład Ubezpieczeń Społecznych wykonywałby funkcję fizycznej wypłaty połączonego świadczenia z zakładów emerytalnych wraz ze świadczeniami z części repartycyjnej. Propozycja KNF zakłada, że ZUS przekazywałby każdej osobie zamierzającej przejść na emeryturę informację o wysokości miesięcznego świadczenia w każdym z zakładów emerytalnych, a warunkiem przejścia na emeryturę byłoby wskazanie przez przyszłego emeryta zakładu emerytalnego. System powinien mieć wbudowane odpowiednie mechanizmy zabezpieczające w postaci funduszu gwarancyjnego i gwarancji skarbu państwa jako ostatniego elementu bezpieczeństwa systemu. Jesteśmy jako kraj na etapie kończenia reformy emerytalnej. Sprawa jest bardzo poważna, bo powstaje rozwiązanie na wiele lat. Jako nadzór bierzemy udział w tym procesie - uczestniczymy w pracach legislacyjnych i analitycznych.
W nadzorze nie przeszkadzają zawirowania polityczne, częste zmiany prawa?
Komisja Nadzoru Finansowego wiele razy już udowodniła swoją niezależność od polityki. Nadzór ekspercki musi być wolny od wpływów politycznych. Co do zmian prawa, nie przeszkadzają, jeśli usprawniają system. KNF nie ma inicjatywy ustawodawczej, ale poświęca dużo uwagi zagadnieniom legislacyjnym, m. in. przygotowując projekty dla ministerstwa finansów. Staramy się też wspomagać analitycznie wszystkie istotne kwestie regulacyjne na rynku finansowym.
Czy dużo skarg napływa do KNF od klientów indywidualnych? Czego one najczęściej dotyczą? Opłat bankowych, narzucania niezgodnych z prawem prowizji?
W ubiegłym roku do KNF wpłynęło ponad 2,4 tys. skarg, a nie nadzorowaliśmy wtedy jeszcze sektora bankowego. W pierwszym kwartale 2008 roku dostaliśmy już blisko 1300 skarg, w tym na banki ponad 450. Skargi bankowe najczęściej dotyczyły kredytów i pożyczek, w tym możliwości ich wcześniejszej spłaty, niepełnych informacji na temat prowizji bankowych i wysokości oprocentowania. Komisja na bieżąco monitoruje praktyki rynkowe i reaguje na wszelkie pojawiające się nieprawidłowości.
Komisja miała badać wzory umów bankowych. Czy są już jakieś efekty?
Analiza umów trwa. Jednak do zbadania mamy kilkaset wzorców umownych, zatem na wyniki trzeba jeszcze poczekać.
Jakie najczęściej kruczki stosują banki, aby przyciągnąć klientów? Na co należy uważać?
W przekazie reklamowym najczęściej pomijane są istotne informacje na temat ryzyka czy dodatkowych warunków oferty. Często treści reklam produktów bankowych, jak i forma prezentacji informacji, mogą wprowadzić w błąd nieprofesjonalnych uczestników rynku finansowego. Ostatnio KNF zakazała PKOBP reklamy „Gwarantowanego Zysku”, bo przekaz sugerował, że to lokata bankowa, a w rzeczywistości mamy do czynienia z ubezpieczeniem na życie.
Komisja ostro reaguje na nieuczciwe reklamy. Karane były TFI, teraz banki. Czy i kiedy powstaną jakieś wytyczne, które będą normalizowały rynek reklam?
Trwają prace nad kodeksem dobrych praktyk komunikatów reklamowych produktów finansowych. KNF zaproponuje również ujednolicenie regulacji ustawowych w zakresie reklam obowiązujących w różnych sektorach rynku finansowego. Efekty zostaną przedstawione w najbliższym czasie.
Banki kuszą wysoko oprocentowanymi depozytami, ale nie uprzedzają, że po odliczeniu podatków od zysków kapitałowych i uwzględnieniu inflacji, realnie z odsetek niewiele może pozostać. Czy to według pana jest uczciwe?
Uczciwe traktowanie klienta to korzyść obopólna. Rzetelna informacja i dobra jakość oferowanych usług umacniają wiarygodność instytucji finansowej i ułatwiają budowę trwałych relacji z klientami. Klient ma prawo znać realny scenariusz dotyczący swoich oszczędności. Banki powinny wyczerpująco i w sposób czytelny informować nieprofesjonalnych uczestników rynku zarówno o potencjalnych korzyściach, jak i o ryzyku.
KNF nadzoruje również agentów transferowych w przypadku funduszy emerytalnych. Jest ich niewielu, ale każdy robi co chce. Czy są jakieś spójne regulacje, które ich obowiązują?
Agent transferowy to odrębny podmiot, któremu fundusz powierzył prowadzenie rejestru swoich członków. KNF ma prawo do sprawdzenia np., czy działalność agenta związana z wykonywaniem niektórych czynności na rzecz funduszu lub towarzystwa jest zgodna z prawem lub interesem członków funduszu. Jednak zakres działalności agent uzgadnia bezpośrednio z funduszem na podstawie umowy cywilnej.
W ostatnich miesiącach koniunktura na GPW wyraźnie się pogorszyła. Czy przekłada się to na liczbę prospektów składanych do KNF?
Liczba prospektów składanych w KNF z roku na rok się zwiększa. W pierwszym kwartale 2008 r. zatwierdziliśmy 45 prospektów, w tym 28 dokumentów giełdowych debiutantów. Dla porównania w całym 2007 roku KNF zatwierdziła 133 prospekty emisyjne, a w 2006 r. - 85.
Czy KNF dopatruje się wielu nieprawidłowości w wycenach akcji, przypadków ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej, manipulacji ceną? Jak Komisja walczy z takimi przypadkami? To wciąż niska szkodliwość społeczna?
Każdy przypadek budzący podejrzenia oceniamy indywidualnie. Zgodnie z przepisami KNF ma prawo wszcząć postępowanie wyjaśniające wobec osób, które mogły się dopuścić manipulacji, a w szczególnych przypadkach jako przewodniczący Komisji mam prawo zażądać blokady rachunku. Komisja współpracuje z prokuraturą, która jest zobligowana powiadomić o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
Jak KNF postrzega platformę New Connect. Mała płynność daje możliwość manipulowania kursami. Czy Komisja przygląda się notowaniom na tym rynku?
Do zwalczania nadużyć na rynku kapitałowym jesteśmy dobrze przygotowani. Sprawdzamy czy na rynku NewConnect, nie doszło do manipulacji kursami akcji. Inwestorzy powinni pamiętać, że to rynek podwyższonego ryzyka, mniej płynny i cechujący się relatywnie dużymi wahaniami kursów. Trzeba być świadomym, że takim rynkiem łatwiej manipulować.
Czy widzi Pan jakieś zagrożenia dla rynku finansowego w Polsce? Jeżeli tak, to jakie? Czy polski rynek finansowy można uznać za stabilny?
W chwili obecnej brak jest na polskim rynku wewnętrznych przesłanek do ewentualnego zachwiania stabilności finansowej. Kondycja krajowego sektora bankowego jest bardzo dobra. Zawirowania na rynku światowym podniosły jednak wrażliwość na bodźce płynące z otoczenia. Dodatkowo zmiany strukturalne na rynku finansowym (relacja kredyty/depozyty) ograniczyła dotychczasową elastyczność w reakcji na zmiany. Stąd konieczne jest wykorzystanie okresu dobrej kondycji sektora finansowego w Polsce do dokończenia budowy struktur zarządzania stabilnością finansową, wzmocnienia kapitałowego instytucji finansowych oraz wdrożenia w bankach rozwiązań Nowej Umowy Kapitałowej (NUK) i norm płynnościowych.
Rozmawiała Ewa Bednarz