Reforma systemu emerytalnego to nie tylko toczony niedawny spór o OFE. Rząd zamierza goręcej namawiać ludzi do oszczędzania poprzez kolejne narzędzie IKZE. Już teraz działają IKE, a co z tym wszystkim mają wspólnego przezorni Japończycy?
Wśród ludzi krąży taki oto dowcip: Jeden znajomy pyta drugiego: „Jak żyjesz? Co u Ciebie?” –„Po japońsku… jako tako” Tymczasem Japończycy są bardzo przezornym i zaradnym narodem, o czym świadczą nie tylko podejmowane przez nich działania mające na celu odbudowę zniszczonych przez ostatnie trzęsienie ziemi terenów.
Dochody, jakie otrzymuje przeciętne japońskie małżeństwo po przejściu na emeryturę, sięgają około 2 tys. dolarów, czyli około 5 500 zł. Para polskich emerytów może obecnie liczyć na około 3 tys. złotych, czyli niemal dwukrotnie mniej. Gwoli ścisłości należy zauważyć, że w kraju kwitnącej wiśni koszty życia, a zwłaszcza opieki lekarskiej są nieco wyższe niż Polsce.
Jeśli egzystencję japońskich emerytów podsumujemy w słowach „jako tako”, to jak określić sytuację materialną polskich staruszków? Na myśl nasuwa się kolokwialny zwrot „bida z nędzą”. Aby temu zaradzić administracja rządowa planuje zreformować system emerytalny. Pierwszy krok już poczyniła – składki do OFE mają zostać zredukowane. W szufladach biurek urzędników ministerialnych znaleźć można kolejne plany – jednym z nich jest wprowadzenie od 2012 roku projektu pod nazwą IKZE.
Co się kryje pod tym skrótem? IKZE to indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego, które mają być wprowadzone wraz z reformą systemu emerytalnego. Konta te będą częścią tzw. trzeciego filaru, czyli dobrowolnym i w założeniu dodatkowym sposobem oszczędzania na naszą przyszłą emeryturę. Obie formy oszczędzania wypracowywania zysków od naszych oszczędności będą istnieć równolegle obok siebie, a co więcej będzie można prowadzić w zupełnie różnych placówkach.
Tabela: IKE vs. IKZE - podobieństwa
Indywidualne Konta Emerytalne | Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego | |
Cel | Zapewnienie sobie dodatkowych źródeł świadczeń emerytalnych w czasie jesieni życia | Zapewnienie sobie dodatkowych źródeł świadczeń emerytalnych w czasie jesieni życia |
Dla kogo? | Dla osób od 16 roku życia | Dla osób od 16 roku życia |
Dziedziczenie | TAK | TAK |
źródło: porównywarka finansowa: Comperia.pl
Każda osoba fizyczna, która osiągnęła 16 rok życia będzie mogła założyć IKZE, udając się do: towarzystwa funduszy inwestycyjnych lub ubezpieczeniowego, a także banku czy domu maklerskiego. Ponadto usługę tę proponować będą otwarte fundusze emerytalne. Jednak tutaj jest ograniczenie – umowę o IKZE będziemy mogli podpisać jedynie z funduszem, do którego się już zapisaliśmy (OFE).
Istotną kwestią jest fakt, że wpłaty na IKZE mają być odliczane od podstawy opodatkowania także w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą. Zatem przedsiębiorcy również będą mogli zakładać takie rachunki, dzięki czemu skorzystają z ulgi.
By wypłacać środki z IKZE trzeba osiągnąć stosowny wiek: w przypadku kobiet jest to 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat. Warunkiem wypłaty jest wcześniejsze – w ciągu co najmniej 5 lat wpłacanie kwot w odpowiedniej wysokości. Wypłacić można od razu całą kwotę lub zdecydować się na model ratalny – wówczas wypłata nastąpi w minimum 10 ratach.
W IKZE, podobnie jak i w IKE, obowiązywać będą limity dokonywanych wpłat. Zasadnicze różnice polegają na sposobie wyliczenia owych progów i oraz ich wysokości. Limitem przypisanym do IKZE będzie indywidualnie ustalana kwota, o którą zostanie zredukowana podstawa opodatkowania. Rząd planuje, że pułap ten się zmieniał w ciągu najbliższych kilku lat.
I tak np. w latach 2012-14 wyniesie 2 proc. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, następnie przez kolejne 2 lata wzrośnie do proc., aby od 2017 r. przyjąć stałą wartość 4 proc. jak owa zmienność przekłada się na konkretne kwoty limitów? Przyjąwszy, że ustalana co roku podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe to w 2011 roku, to 100 770 zł (30-krotność aktualnego przeciętnego wynagrodzenia), praktyczny limit wpłat wyniesie 2015, 3023 lub 4031 zł.
IKZE będą dotyczyć tzw. preferencje podatkowe na wejściu. Oznacza to możliwość odliczenia pieniędzy wpłacanych na IKZE od podstawy opodatkowania w rozliczeniu za rok, kiedy wpłaty dokonano. Tym samym podatek dochodowy od zysków z inwestycji zapłacimy na wyjściu z niej. Zyskujemy zatem odroczenie podatku od zysków kapitałowych – większą korzyść w tym względzie doświadczą osoby, które nie dożyją później starości, odchodząc z tego świata przez 60-tką.
Fundusze z IKZE będą mogły być dziedziczone. Osoby dziedziczące środki będą zobowiązane do zapłaty podatku dochodowego, dopisując go do podstawy opodatkowania. Można będzie uniknąć podatku poprzez przeniesienie środków ze spadku na własne konto IKZE (droga wypłaty transferowej). Wówczas podatek będziemy płacić dopiero przy wypłacaniu pieniędzy z naszego własnego IKZE. Zasadniczą różnicą między tymi mało efektywnymi produktami jest moment przyznania ulgi podatkowej – w IKE jest to „ulga na mecie”, a w IKZE jest pozornie „na starcie”.
Tabela: IKE vs. IKZE - różnice
Indywidualne Konta Emerytalne | Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego | |
Gdzie możemy je założyć? | · towarzystwo funduszy inwestycyjnych · towarzystwo ubezpieczeniowe · bank · dom maklerski | · towarzystwo funduszy inwestycyjnych · towarzystwo ubezpieczeniowe · bank · dom maklerski · otwarty fundusz emerytalny |
Wysokość prowizji pobieranej przez OFE (tylko dla IKZE) | brak | Stała – 3,5 % |
Wysokość opłaty za zarządzanie pobieranej przez OFE (tylko dla IKZE) | brak | różna w zależności od danej instytucji i sytuacji na rynku |
Limit wpłat w teorii | 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok | określony procent (od 2 do 4) podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne za rok poprzedni |
Limit wpłat w praktyce 2011 | 10077 PLN | 2015, 3023 lub 4031 PLN |
Ulga podatkowa w teorii | Zwolnienie z podatku dochodowego oraz z 19-proc. podatku od zysków kapitałowych – przyznawane osobom po ukończeniu 60 roku życia. | Możliwość odliczenia wpłat do IKZE od podstawy opodatkowania przy okazji rocznego rozliczenia podatkowego. |
Tryb odprowadzenia podatkowa w sytuacji wcześniejszej wypłaty śródków z konta emerytalne | Podatek od zysku płacony jest natychmiast, proporcjonalnie do wypłacanej kwoty. | W przypadku IKZE dolicza się te pieniądze do dochodu przy rocznym rozliczeniu PIT. |
Dziedziczenie – szczegóły | Osoby uposażone przez spadkodawcę nie płacą żadnego podatku od uzyskanego w ten sposób dochodu. | Spadkobiercy odprowadzają podatek na zasadach ogólnych – wliczają odziedziczone z IKZE pieniądze do swojego dochodu. |
LICZBA GWIAZDEK | ****** | **** |
źródło: porównywarka finansowa: Comperia.pl
Oceniając oba rozwiązania, więcej gwiazdek należy przyznać obecnym od 2004 r. na naszym rynku finansowym rachunkom IKE. Dzięki różnym mechanizmom podatkowym oraz inaczej wyliczanym limitom wpłat kapitał odłożony w ciągu 30-40 lat kapitał inwestycyjny będzie zbliżony. Niższe o około 18 proc. świadczenia emerytalne wypłacane z IKZE biorą się z konieczności odliczenia zaliczki na podatek dochodowy.
Dla ludzi młodych i pracujących w obecnym systemie emerytalnym najwłaściwszą strategią jest samodzielne inwestowanie. Tylko w co? Przede wszystkim we własne zdrowie i umiejętności (tak, aby jak najdłużej pozostawać jednostką konkurencyjną na rynku pracy, zdolną wykonywać pracę nawet w przypadku niższego poziomu tzw. energii życiowej.
Kolejną, niewymagającą komentarza inwestycją są dzieci – każde z nich może stanowić osobny filar naszej przyszłości. Wreszcie IKEbana – sztuka oszczędzania (nieprzejadania) oraz inwestowania pieniędzy z myślą o nadejściu czarnych – nie tyle godzin – co czarnych dni. Niewielka popularność IKE wynika z jej dobrowolności i niskiej świadomości ekonomicznej Polaków, ale to można zmienić.
Paweł Puchalski
Comperia.pl