Zobowiązania finansowe to temat, który dotyczy absolutnie wszystkich uczestniczących w obrocie gospodarczym. Nabycie czegokolwiek-kapitału, towarów lub usługi wiąże się z zaciągnięciem zobowiązania, które trzeba spłacić w terminie. Nieuczynienie tego skutkuje powiększeniem długu o odsetki karne, których wysokość jest zmienna oraz niejednakowa dla różnych przypadków. Eksperci z serwisu Comperia.pl wyjaśniają, jak się sprawy mają.
Ilekroć jest mowa o odsetkach karnych, przyjmuje się, że chodzi o odsetki karne za zwłokę, tj. za niespłacenie danego zobowiązania finansowego w terminie. Ogólnie rzecz biorąc istnieją trzy główne rodzaju tego typu odsetek. Są to odsetki: ustawowe (aktualnie tj. od 15.12.2008 r. wynoszą one 13 proc., podatkowe (aktualnie tj. od 09.06.2011 - 14 proc.) oraz własne (maksymalnie 24 proc. czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, która obecnie wynosi 6 proc.)
Oczywiście w umowie pożyczki między dwoma stronami można zastrzec wyższe odsetki niż maksymalne (i taki zapis nie jest karalny), ale egzekwowanie takiego zapisu nie jest zgodne z ustawą antylichwiarską.
Czym są odsetki?
Pod pojęciem „odsetek” ekonomiści oraz księgowi rozumieją cenę wykorzystania obcego pieniądza w związku z odroczonym terminem płatności. Wówczas mówi się o stopie procentowej. Innymi słowy jest to przychód, jaki wierzyciel (osoba pożyczająca pieniądze), uzyskuje w zamian za oczekiwania na zapłatę należności lub realizację
lokaty bankowej. Celem odsetek jest pokrycie kosztów ryzyka związanego z ewentualną niewypłacalnością podmiotu, któremu pieniądze zostały pożyczone.
Niniejszy artykuł dotyczy odsetek karnych, czyli odszkodowania za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania pieniężnego. Jeśli dłużnik spóźnia się ze spłatą długu, wierzyciel ma prawo (na podstawie art. 481 par. 1 Kodeksu Cywilnego) domagać się odsetek za okres zwłoki, nawet jeśli nie poniósł żadnej szkody, a samo opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.
Tabela: Wysokość odsetek karnych w zależności od rodzaju zaległości
| Wysokość odsetek za zwłokę | Podstawa prawna/Uzasadnienie |
zaległości podatkowe | suma dwukrotności podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego plus 2 proc. – i nie może być niższa niż 8 proc. (aktualnie 14.0%) | Dz. U. nr 197 Ustawy z dnia 24 września 2010 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników. |
rozrachunki z kontrahentami | Zasadniczo odsetki ustawowe (aktualnie wynoszące 13%), aczkolwiek w przypadku niektórych umów, wierzyciel ma prawo domagać się odsetek sanacyjnych (wyższych). | - art. 359 § 3 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93, ze zm.),
- rozporządzenie Rady Ministrów z 4 grudnia 2008 r. w sprawie określenia wysokości odsetek ustawowych (Dz. U. nr 220, poz. 1434). |
od kredytu bankowego* | Odsetki maksymalne równe czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP (aktualnie jest 24%) | Odpowiedni zapis informujący o wysokości odsetek karnych znajduje się w umowie o kredyt lub uchwała zarządu banku w przypadku kredytów gotówkowych udzielanych klientom detalicznym. |
Od raty spłacanej w instytucji pożyczkowej | 25 PLN | Informacja ze strony www.provident.pl** |
Źródło: opracowanie własne autora
*niezależnie od rodzaju kredytu (samochodowy, gotówkowy, hipoteczny)
**Cytat dokładny: „jeżeli korzystasz z obsługi domowej, w pierwszej kolejności skontaktuj się ze swoim Przedstawicielem, który opracuje i uzgodni plan rozwiązania problemu. W przypadku pożyczki bez obsługi domowej (tzn. spłacanej przelewem na nasze konto), w razie niespłacenia raty, zostanie naliczona opłata za opóźnienie w wysokości maksymalnie 25 zł. Ta opłata odzwierciedla rzeczywisty koszt, jaki musi firma ponieść, gdy Klient spóźni się ze spłatą.”
Dla porównania, większość Polaków jest przekonana, że jeśli otrzymała mandat np. od straży miejskiej za niewłaściwe parkowanie lub od policji za przekroczenie prędkości, to zwlekając z jego zapłatą zostanie obciążona odsetkami karnymi. Praktyka życiowa pokazuje jednak co innego.
Nawet kilkuletnia zwłoka w tym względzie sprawia, że kierowca samochodu, który złamał prawo, zostanie obciążony co najwyżej kosztami administracyjnymi związanymi z informacją o zamiarze przekazania sprawy niezapłaconego mandatu do windykacji. Przykładowo, jeden ze współpracowników serwisu Comperia.pl po 2 latach zwlekania z uiszczeniem mandatu musiał z powyższego tytułu dopłacić zaledwie 5 zł.
Paweł Puchalski
Comperia.pl