Czasami, załatwiając różne sprawy, np. w sądzie, banku czy urzędzie, potrzebujemy skorzystać z pomocy pełnomocnika. Zgodnie z Kodeksem cywilnym w określonych sytuacjach możliwe jest przy tym powołanie przez pełnomocnika dla osoby udzielającej mu pełnomocnictwa – mocodawcy, innych (dalszych) pełnomocników, czyli udzielenie im tzw. pełnomocnictwa substytucyjnego.
Substytucja oznacza w prawie powołanie, czyli ustanowienie przez pełnomocnika innych, dalszych pełnomocników dla mocodawcy. Substytutem określany jest zatem kolejny uprawomocniony pełnomocnik. Takie osoby zawsze funkcjonują w imieniu mocodawcy. Ich pozycja prawna jest taka sama jak pełnomocników bezpośrednio powołanych przez mocodawcę. Substytut staje się przedstawicielem mocodawcy, czyli działa w jego imieniu.
Kiedy można ustanowić substytuta?
Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują określone sytuacje, w których możliwe jest ustanowienie pełnomocnictwa substytucyjnego:
- w przypadku, gdy taka możliwość wynika z treści samego pełnomocnictwa,
- z ustawy lub stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.
Upoważnienie do udzielania pełnomocnictwa
Już w treści pełnomocnictwa można wyraźnie upoważnić pełnomocnika do ustanawiania dalszych pełnomocników. W sytuacji, gdy ustanowienie pełnomocnika substytucyjnego wynika z samej ustawy, należy udowodnić, iż upoważnienie takie wynika z przepisów o pełnomocnictwie procesowym w postępowaniu cywilnym, np. pełnomocnik procesowy może udzielić dalszego pełnomocnictwa adwokatowi, nawet jeśli było to zapisane w treści pełnomocnictwa.
Dodatkowo także upoważnienie do udzielenia pełnomocnictwa substytucyjnego może wynikać z treści stosunku prawnego, będącego podstawą udzielenia pełnomocnictwa. Rozstrzygnięcie, czy dany stosunek prawny, np. umowa-zlecenia, ze swojej istoty upoważnia do udzielania dalszych pełnomocnictw, może być jednak trudne. Aby uniknąć takich sytuacji, najlepiej zawsze w treści pełnomocnictwa zapisywać wyraźne zastrzeżenie, że pełnomocnik jest lub nie jest umocowany do udzielania pełnomocnictwa substytucyjnego.
Zakres pełnomocnictwa
Zakres udzielonego pełnomocnictwa substytucyjnego może tylko odpowiadać zakresowi pełnomocnictwa głównego. Dodatkowo pełnomocnik może udzielić także pełnomocnictwa substytucyjnego, którego zakres będzie węższy niż zakres pełnomocnictwa głównego. Nigdy pełnomocnik nie może udzielić pełnomocnictwa substytucyjnego, którego zakres byłby szerszy od zakresu pełnomocnictwa głównego.