Decyzję o skorzystaniu z kredytu ze zmiennym oprocentowaniem powinno poprzedzić rozważenie wszelkich 'za' i 'przeciw' z tym krokiem związanych. Przed podpisaniem umowy o kredyt na takich warunkach warto dokładnie zapoznać się z zasadami, na jakich następują wahania w wysokości oprocentowania wierzytelności.
Klientom decydującym się na kredyty - zwłaszcza hipoteczne - banki nierzadko proponują oferty ze zmiennym oprocentowaniem. Jeśli konsument zawarł umowę kredytu w czasie, gdy standardem było oprocentowanie relatywnie wysokie, to w przypadku, gdy Rada Polityki Pieniężnej zdecyduje w pewnym momencie o obniżeniu stóp procentowych, zmienna wysokość oprocentowania może okazać się dla kredytobiorcy wybawieniem. Może uwolnić go spod jarzma nadmiernie przytłaczającej raty, obniżając jej wartość o kilkanaście, kilkadziesiąt, a nawet kilkaset złotych miesięcznie.
Wysokość zmiennego oprocentowania zależna jest od dwóch wartości, którymi są czynnik stały (marża banku) oraz czynnik zmienny, wpływający na na wahania oprocentowania danej pożyczki w trakcie jej spłaty. Do czynników zmiennych zaliczyć możemy jeden ze wskaźników rynku międzybankowego - WIBOR, LIBOR czy też EURIBOR. Wszystkie wyznaczają stopy procentowe, po jakich banki pożyczają sobie wzajemnie pieniądze, różnią się natomiast między innymi okresami, po których następuje zmiana wysokości oprocentowania. Przykładowo, dla wskaźnika WIBOR 3M zmiana oprocentowania następuje raz na trzy miesiące.
Zmiana stóp procentowych przez RPP
Wydawać by się mogło, że zmiana wysokości stóp procentowych ustalanych przez RPP przekłada się w ścisły sposób na wahania w poziomie oprocentowania już zaciągniętych przez konsumentów kredytów, a w rzeczywistości tak nie jest. Wiele banków dokonuje zmian w oprocentowaniu obsługiwanych wierzytelności dopiero, gdy wskaźniki ustalane przez RPP zmienią się o określoną z góry wartość. Dla przykładu, gdyby WIBOR 3M spadł przykładowo o 0,5 proc., dany bank może wstrzymać się z jakimikolwiek zmianami oprocentowania umów, ponieważ zgodnie z przyjętymi założeniami dokonuje aktualizacji wskaźnika dopiero po zmianie o wartość 0,6 proc. Klienci posiadający w takim banku zadłużenia ze zmiennym oprocentowaniem, uzależnionym od WIBOR 3M, nie mają więc co liczyć na automatyczne zmniejszenie we wskazanej sytuacji wartości oprocentowania ich umów. Czasem, by tego doświadczyć, potrzebne jest złożenie wniosku o obniżenie wartości odsetek, zgodnie ze zmianami wprowadzanymi przez RPP. Informacje o tym, na jakich zasadach kredytodawca dokonuje obniżenia bądź podwyższenia oprocentowania w zależności od kształtowania się innych wskaźników, powinniśmy znaleźć w zawartej z wierzycielem umowie o kredyt.
Niekorzystne zapisy w umowach kredytowych
Znamienną cechą banków oferujących klientom zmienne oprocentowanie kredytów jest to, iż szybko reagują na podwyższanie stóp procentowych przez RPP, natychmiast podnosząc oprocentowanie kredytów, ale niezbyt chętnie je obniżają podczas spadków (bo to jest równoznaczne ze zmniejszeniem się ich zysków). Z chęci uzyskania dodatkowego zarobku na umowach pożyczkowych ze zmiennym oprocentowaniem, zdarzało się, że dokumentacje kredytowe zawierały niedozwolone klauzule, przemawiające na niekorzyść konsumentów, których obecność umykała uwadze podpisującym umowy bądź niezorientowanym w tematyce finansowej pożyczkobiorcom.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 21 grudnia 2011 roku, ustalił, iż umowa o kredyt ze zmienną stopą procentową musi jednoznacznie określać okoliczność, od której zależy zmiana oprocentowania. Orzeczenie to ujawniło jednocześnie niezgodne z prawem konsumenta działania wielu instytucji finansowych. Zwróciło także uwagę na roszczenia wysuwane przez wielu pożyczkobiorców, którzy w zawartych z bankami umowach wskazywali zapisy dotyczące tego, że bank może swobodnie dokonywać zmian oprocentowania w oparciu o określone parametry finansowe. Na światło dzienne wyszło wówczas wiele obciążających banki nieprawidłowości, których obecnie już konsumenci nie powinni w umowach spotykać.